"Γιατί όταν
μιλάς για τον Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ τον αποκαλείς απλώς – Μουσταφά Κεμάλ-
; Γιατί δεν τον λες με το πλήρες του
όνομα, δηλαδή : Μουσταφά Κεμάλ
Ατατούρκ;"
Τότε, πριν
περίπου πέντε χρόνια, είχα ξαφνιαστεί από αυτήν την ερώτηση που μου απηύθυνε
ελαφρώς ενοχλημένη μία πολύ καλή φίλη, αριστερή και συνομήλική μου Τουρκάλα
εκπαιδευτικός.
Το φιλικό κλίμα
της κουβέντας αποκαταστάθηκε γρήγορα όταν της εξήγησα ότι στην Ελλάδα ο πιο
γνωστός "Μουσταφά Κεμάλ" ήταν μόνο ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, οπότε
περαιτέρω επεξήγηση θα ήταν περιττή. Πολλώ μάλλον ότι η παράλειψη του τίτλου
"Ατατούρκ" δεν είχε σκοπό να μειωθεί η ιστορική του αξία ως
"Πατέρας του Τουρκικού Έθνους" .
Χρειάστηκαν να
περάσουν χρόνια, να αρχίσουν οι παλλαϊκές διαδηλώσεις κατά του σχεδίου ανάπλασης
του Πάρκου Γκεζί και βέβαια η τελευταία σιωπηρή διαδήλωση διαμαρτυρίας του
"Ακίνητου Άνδρα" για να καταλάβω πόσο απαραίτητη ήταν για την
συνομιλήτριά μου εκείνη η -αυτονόητη για μένα- εξήγηση.
Τον λένε Erdem Gunduz ,
είναι χορογράφος και η σιωπηρή του
διαμαρτυρία στην Κωνσταντινούπολη έκανε τον γύρο του κόσμου.
Τα μάτια του στυλωμένα στην προτομή του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ,
που δεσπόζει στην πρόσοψη του ομώνυμου
Πνευματικού Κέντρου, σε απόσταση αναπνοής από το Πάρκο Γκεζί. Ένα κτήριο τετράγωνο, επιβλητικό, σχεδιασμένο
κατά τα πρότυπα των κρατικών κτηρίων της δεκαετίας του '70. Ένα κτήριο-σύμβολο
του Κεμαλισμού, το οποίο, σύμφωνα με τις εξαγγελίες της κυβέρνησης Ερντογάν,
πρόκειται να κατεδαφισθεί και στη θέση του να ανεγερθεί ένα σύγχρονο εμπορικό
κέντρο.
Η σιωπηρή αυτή
πολιτική διαμαρτυρία δημιούργησε ακόμα έναν ισχυρό πονοκέφαλο στις
κατασταλτικές δυνάμεις που είχαν επιφορτισθεί να τερματίσουν με κάθε τρόπο τις
διαμαρτυρίες μιας εξαιρετικά πολυσυλλεκτικής και ανομοιογενούς μερίδας της Τουρκικής κοινής γνώμης.
Παράλληλα όμως, αυτή η ακίνητη προσήλωση προς την προτομή του Μουσταφά Κεμάλ
Ατατούρκ καταδεικνύει ξεκάθαρα το αντίπαλο δέος προς την ηγεσία του Ρετζέπ
Ταγίπ Ερντογάν και εκφράζεται με αυτό που έχει επικρατήσει να ονομάζεται
"Κεμαλισμός". Μία έννοια που περιέργως, στην Τουρκία του καλοκαιριού
του 2013 προβάλλεται συνονόματη ή έστω πολύ συγγενής της έννοιας της "Δημοκρατίας",
με ό,τι αυτό συνεπάγεται μία τέτοια εντύπωση.
Ο "Ακίνητος
Άνδρας", ηλικίας 30-40 ετών, μεγάλωσε με πανταχού παρούσα την προτομή του
Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, τις ρήσεις του στα δημόσια κτήρια, στα σχολικά βιβλία, στις πλατείες, στους δρόμους,
στις εφημερίδες, στα παραμεθόρια φυλάκια. Τουλάχιστον μία φορά στα παιδικά του
χρόνια θα επισκέφθηκε με το σχολείο του το μαυσωλείο Ανίτ Καμπίρ στην Άγκυρα.
Εκεί θα είδε με δέος τα προσωπικά του ρούχα, τις σημειώσεις του, τα βιβλία που
διάβαζε, το μισοάδειο ποτήρι ουΐσκυ πάνω στο γραφείο του, μέχρι και το κέρινο
ομοίωμα του αγαπημένου του σκύλου. Μπορεί η ασυνήθιστη για τα ευρωπαϊκά
δεδομένα, μονολιθική και σχεδόν μυθική προσωπολατρεία να παραξενεύει τον μέσο
δυτικό που δεν χρειάζεται περαιτέρω επεξηγήσεις για το τι σημαίνει
"κοινοβουλευτισμός" , "εκλογές", και "εκλεγμένη
ηγεσία". Παρ' όλ' αυτά όμως, αυτή η ιδιότυπη πολιτική θεοποίηση, συνυφασμένη
με την σύγχρονη Τουρκική εθνική συνείδηση, δεν εμπόδισε τον "Ακίνητο Άνδρα" να
πιστεύει πως η "Δημοκρατία" του Κεμαλισμού, ήταν η πολιτικώς ορθή
Τουρκική Δημοκρατία, που σήμερα απειλείται. Αυτό τουλάχιστον δείχνει ο τόπος και ο τρόπος της αμίλητης διαμαρτυρίας του.