Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Foreign Affairs , Τεύχος Ιουνίου 2014
Ενώ η συμφωνία επαναπροσέγγισης Φατάχ-Χαμάς που υπεγράφη
στις 23 Απριλίου 2014 αναμένεται να λάβει σάρκα και οστά, με πρώτο βήμα το
σχηματισμό προσωρινής κυβέρνησης τεχνοκρατών κοινής αποδοχής, ανοιχτά
παραμένουν τα ζητήματα που θα αφορούν την κοινή γραμμή των δύο παλαιστινιακών
παρατάξεων ύστερα από επτά χρόνια διχασμού. Παρά τις πολλές αντεγκλήσεις και τη
διαφορά των επιλογών σε ιδεολογικό, πολιτικό και διεθνές επίπεδο, η Φατάχ και η
Χαμάς, επισήμως τουλάχιστον, παρέρχονται σιγή το ζήτημα της τακτικής που θα
κληθούν να ακολουθήσουν σε επίπεδο συνεργασίας των υπηρεσιών τους που
καθορίζουν την εσωτερική τους ασφάλεια. Χαρακτηριστική ως προς αυτό ήταν η
ξεκάθαρη δήλωση του σημαίνοντος στελέχους της Χαμάς και διατελέσαντος Υπουργός
Εξωτερικών της οργάνωσης, Μαχμούντ Αλ-Ζαχάρ στις 30.4.2014 ότι "η συμφωνία
επαναπροσέγγισης δεν πρόκειται να αλλάξει τον μηχανισμό διοίκησης των
στρατιωτικών δυνάμεων της οργάνωσης" και ότι "οι δυνάμεις ασφαλείας
της Χαμάς θα συνεχίσουν να δρουν ανεξάρτητα από την νέα κυβέρνηση εθνικής
ενότητας"[1].
Η συνεργασία της Φατάχ και της Χαμάς στον τομέα των
υπηρεσιών ασφαλείας και της ανταλλαγής πληροφοριών είναι ίσως το σημαντικότερο
από τα ζητήματα που θα κληθούν να διευθετήσουν οι ηγεσίες στη Ραμάλα και στη
Γάζα, δεδομένου του παρελθόντος τους όσον αφορά τον τρόπο διαχείρισης και
αξιοποίησης των μηχανισμών ασφαλείας καθ' όλη τη διάρκεια του επταετούς
διχασμού τους. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η ως άνω δήλωση του Μαχμούντ Αλ-Ζαχάρ
δεν σχολιάσθηκε από κανένα πολιτικό στέλεχος αμφοτέρων των μερών, ενισχύοντας την
εντύπωση ότι τα σοβαρά ζητήματα που ανακύπτουν μετά τη συμφωνία της 23ης
Απριλίου δεν αποτελούν αντικείμενο δημόσια διαβούλευσης.
Οι υπηρεσίες ασφαλείας της Φατάχ
και το Ισραήλ.
Στα πλαίσια των Συμφωνιών του Όσλο είχε καθορισθεί
λεπτομερώς το πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο οι υπηρεσίες ασφαλείας της
Παλαιστινιακής Αρχής θα συνεργάζονταν με τις αντίστοιχες υπηρεσίες του Ισραήλ,
με σκοπό την διοικητική διευθέτηση ζητημάτων που θα άπτονταν της διακίνησης
προσώπων, αγαθών και υπηρεσιών, από και προς τα εδάφη της Παλαιστινιακής Αρχής.
Ο μηχανισμός αυτός εφαρμοζόταν τόσο στη Δυτική Όχθη όσο και στη Λωρίδα της
Γάζας κατά τρόπο ενιαίο, αφού η πολιτική αρμοδιότητα του Γιασέρ Αραφάτ
εκτεινόταν και στις δύο περιοχές με συμπαγή παλαιστινιακό πληθυσμό.
Η κατάσταση μεταβλήθηκε άρδην , όταν η Χαμάς ανέλαβε τον
πολιτικό έλεγχο της Γάζας και εν τοις πράγμασι, διακεκριμένες περιοχές της
Δυτικής Όχθης διοικούνταν από την Παλαιστινιακή Αρχή και την κυβέρνηση που
έδρευε στη Ραμάλα. Η πολιτική ρήξη μεταξύ Φατάχ και Χαμάς το καλοκαίρι του 2007
ήταν επόμενο να μεταβάλει τις προτεραιότητες των υπηρεσιών ασφαλείας της Φατάχ.
Νέος τους στόχος ήταν οι πυρήνες της αντιπολιτευόμενης Χαμάς που συνέχιζαν να
βρίσκονται και να δρουν στη Δυτική Όχθη. Ο νέος αυτός 'εσωτερικός κίνδυνος' έπρεπε
να αντιμετωπισθεί από την Φατάχ και τη διεθνώς αναγνωρισμένη πολιτική της
ηγεσία – πλην όμως στερείτο τόσο της απαιτούμενης υλικοτεχνικής υποδομής όσο
και του ιδεολογικού υποβάθρου που θα επέτρεπε στον μηχανισμό της Φατάχ να
ανοίξει έναν ανοιχτό πόλεμο προς τα άτομα εκείνα που μετά τη σύλληψή τους θα
αποκτούσαν τη 'στόφα του αδιαπραγμάτευτου εθνικού ήρωα'.
Οι λεπτοί αυτοί πολιτικοί υπολογισμοί δεν εμπόδισαν την
πραγματοποίηση συλλήψεων και φυλακίσεων στελεχών της Χαμάς εκ μέρους των
υπηρεσιών ασφαλείας της Παλαιστινιακής Αρχής. Παράλληλα, Ισραηλινοί
αξιωματούχοι και πολιτικοί αναλυτές ποτέ δεν έκρυψαν ότι οι ισραηλινές
υπηρεσίες ασφαλείας συνεργάζονταν ομαλά με τις αντίστοιχες υπηρεσίες της Ραμάλα,
με τον ισραηλινό στρατό να αναλαμβάνει δράση συλλαμβάνοντας μέλη της Χαμάς ακόμα
και εντός των περιοχών "Α" , που υπόκεινται υπό τον πλήρη διοικητικό
έλεγχο της κυβέρνησης της Ραμάλας. Άλλωστε, ως προς το σημείο της καταπολέμησης
της διείσδυσης της Χαμάς στη Δυτική Όχθη και ενδεχομένως και στην Ανατολική Ιερουσαλήμ,
το Ισραήλ και η Ραμάλα ευθυγραμμίζονταν πλήρως μεταξύ τους.
Τελευταίο παράδειγμα που απέδειξε ακόμα μια φορά το
μέγεθος της στενής συνεργασίας τόσο σε επιχειρησιακό επίπεδο όσο και σε επίπεδο
συλλογής και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινιακής Αρχής ήταν
η σύλληψη και εκτέλεση εκ μέρους του Ισραηλινού στρατού μεταξύ άλλων και του
22χρονου μέλους της Χαμάς, Hamza Abu al-Haija, τις πρώτες πρωινές ώρες της 22
Μαρτίου 2014, στην πόλη Τζενίν, που βρίσκεται στη βόρεια Δυτική Όχθη και εντός
της "Περιοχής Α"[2]. Η
επιχείρηση αυτή έλαβε χώρα ενόσω οι ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις βρίσκονταν
στα πρόθυρα κατάρρευσης και οι δημόσιες δηλώσεις των ισραηλινών και
παλαιστινίων αξιωματούχων έδιναν την εντύπωση ότι οι δύο πλευρές
"συμφωνούσαν αποκλειστικά σε ποια σημεία διαφωνούσαν". Παρ' όλ' αυτά
όμως, τα γεγονότα κατέδειξαν ότι οι υπηρεσίες ασφαλείας και των δύο πλευρών
βρίσκονταν σε πλήρη συντονισμό κατά του κοινού εχθρού, που δεν ήταν άλλος από
τη Χαμάς και την προσπάθειά της να διεισδύσει στη Δυτική Όχθη.
Το μέγεθος της συνεργασίας αυτής αποδεικνύεται από μια
συνέντευξη που ο Hamza Abu al-Haija είχε παραχωρήσει σε ανύποπτο χρόνο -δύο εβδομάδες πριν από την επιχείρηση
που είχε αποτέλεσμα την εκτέλεσή του - στην ιστοσελίδα Al-Risala που εκφράζει πολιτικούς κύκλους της Χαμάς. Στη συνέντευξή του αυτή
κατήγγελνε ότι η μυστική αστυνομία της Παλαιστινιακής Αρχής συνεργαζόταν εδώ
και πολύ καιρό στενότατα με τις αντίστοιχες ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες με
σκοπό να συλληφθεί τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι πυρήνες της οργάνωσης, στη Τζενίν
και σε άλλες παλαιστινιακές πόλεις[3]. Είχε
αναφέρει ότι είχε συλληφθεί κατά το παρελθόν τρεις φορές από τις αρχές
ασφαλείας της Παλαιστινιακής Αρχής και δύο φορές από τον ισραηλινό στρατό.
Επιπλέον, η πολύ καλά οργανωμένη στρατιωτική επιχείρηση των ισραηλινών κομάντο,
που εισήλθαν στο σπίτι που κρυβόταν ο al-Haija και τον εκτέλεσαν επί τόπου μαζί με δύο άλλα μέλη της Χαμάς, δεν αφήνει
αμφιβολίες ότι η συνδρομή της παλαιστινιακής αστυνομίας ήταν αποφασιστικής
σημασίας για το όλο εγχείρημα, δεδομένου μάλιστα ότι η φύση της επιχείρησης
προϋπέθετε πλήρη αξιοποίηση λεπτομερών πληροφοριών.
