"Ομόνοια" κι ελπίδα

Ομόνοια.
Εννοώ την ευρύτερη περιοχή της Πλατείας Ομονοίας μιας πόλης που πονάω και αγαπώ : της Αθήνας μας. Μία περιοχή που μέρα με τη μέρα, μήνα με το μήνα, χρόνο με το χρόνο, μετατράπηκε σιγά σιγά αλλά σταθερά σε χωνευτήρι ανθρώπων που ξεκίνησαν από μακριά, για άλλο λόγο έφτασαν και  έμειναν εκεί, εγκλωβισμένοι.

"Ομόνοιες" βρίσκουμε πια παντού.

Όλες με όνομα διαφορετικό, σε διαφορετικά μήκη και πλάτη.

Όλες διαφορετικές και όλες τόσο ίδιες.

το πάρκο της οδού Levinski, δυο βήματα από τον κεντρικό σταθμό λεωφορείων.
η "Ομόνοια" του Τελ Αβίβ

Η "Ομόνοια" του Τελ Αβίβ βρίσκεται στις νότιες γειτονιές του. 

Σ' αυτές που δεν έφτασαν ακόμα οι πολυώροφοι πανάκριβοι ουρανοξύστες με τα διαμερίσματα και τα ρετιρέ πολυτελείας. Αυτές που έμειναν από τις αρχές της δεκαετίας του '60 γεμισμένες με σπίτια χαμηλά. Μόνο που οι ένοικοι άλλαξαν. Το νότιο Τελ Αβίβ κατοικείται σήμερα κατά κύριο λόγο από μετανάστες που ήρθαν από το Σουδάν, την Κίνα, την Ταϊλάνδη και τις Φιλιππίνες.

Στην αρχή ήταν κάτι το καινούργιο, το εξωτικό. 

Τώρα, που η οικονομική κρίση αγγίζει όλο και περισσότερο τα μεσαία στρώματα και όλο και περισσότεροι ισραηλινοί δεν έχουν τη δυνατότητα να φύγουν από τα σπίτια που κληρονόμησαν στις παραμελημένες αυτές γειτονιές της πόλης τους, η αίσθηση εκεί κάθε άλλο παρά ειδυλλιακή μπορεί να χαρακτηρισθεί.

Ο κεντρικός σταθμός των λεωφορείων, ένας συνδυασμός εμπορικού κέντρου και σταθμού ΚΤΕΛ - που στα εγκαίνιά του περίπου εικοσιπέντε χρόνια πριν, φάνταζε κάτι το εξαιρετικά σύγχρονο και παράδειγμα προς μίμηση για τις άλλες προηγμένες δυτικές χώρες-  σήμερα αποτελεί τον καθρέφτη του τι συμβαίνει στις περιοχές που οι οικονομικοί μετανάστες προσπαθούν να επιβιώσουν.
Οι πολυκατοικίες που κτίσθηκαν από το κράτος για να στεγασθούν τα κύματα των εβραίων μεταναστών το '50 και το '60 άλλαξαν ενοίκους. Μετανάστες κι αυτοί αλλά χωρίς χαρτιά, χωρίς ταυτότητα, έτοιμοι να κάνουν τα πάντα για λιγοστά σέκελ και ένα κομμάτι ψωμί. Φυσικό επόμενο να ανθεί το εμπόριο ναρκωτικών και λευκής (και μη) σαρκός. Το γνωστό παρεμπόριο, με τα ρούχα μαϊμού και ό,τι έφερε μαζί της η παγκοσμιοποίηση, όλα αυτά μαζί σου έρχονται φάτσα-κάρτα με το που φτάνεις στον κεντρικό σταθμό λεωφορείων. 

μια κανονική μέρα στην είσοδο του κεντρικού σταθμού λεωφορείων του Τελ Αβίβ

Ναι, ο νότος του Τελ Αβίβ απέχει δεκαετίες από το νεοϋορκέζικο κέντρο του ή τον ανέκαθεν αριστοκρατικό του βορρά. Το πολύ τέσσερα οικοδομικά τετράγωνα, ένα-δυο τσιγάρα δρόμος, χωρίζουν διαφορετικούς κόσμους, ανθρώπινες μοίρες, τα γεμάτα και άδεια έως ανύπαρκτα πορτοφόλια. Κι ας έχει μειωθεί δραστικά ο αριθμός των νέων λαθρομεταναστών μετά από αυστηρότατη πολιτική που εφαρμόσθηκε τα δύο τελευταία χρόνια. Κι ας έχει προσπαθήσει το κράτος να παρέμβει με προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας και ομαλής ένταξης.  Η αλήθεια είναι πως στη μία και μοναδική ισραηλινή μεγαλούπολη που δίνεται η ευκαιρία για μια κάποια δουλίτσα, αμειβόμενη με μαύρο χρήμα και χωρίς χαρτιά -  η "Ομόνοια" αποτελεί γεγονός και εδώ.
  

Κανείς δεν μπορεί να το κρύψει πια.
Κανείς δεν μπορεί να μην εκλάβει το φαινόμενο ως κοινωνικό πρόβλημα -χωρίς λύση.

Και όμως, μέσα σε όλην αυτή τη μελανή εικόνα που παρουσιάζουν οι γερασμένοι δρόμοι του νότου, τελευταία το παρηκμασμένο νότιο Τελ Αβίβ αρχίζει να αναγεννιέται μέσα από τις στάχτες του. 

Μαζί με τους λαθρομετανάστες, τους ντήλερς, τις πόρνες και τους πλανόδιους ανέργους από πάρκο σε πάρκο, ενδημεί παράλληλα μία άλλη "φυλή" που αποδεικνύεται εξίσου ανθεκτική. 

Ποιοί; 

Οι καλλιτέχνες (!)

γκράφιτι στο νότιο Τελ Αβίβ

Ακούγεται περίεργο, αλλά εξηγείται :

Τη στιγμή που τα ενοίκια πέφτουν δραματικά, κι όταν οι ιδιοκτήτες καλούνται να επιλέξουν ανάμεσα σε κακοπληρωτές λαθρομετανάστες και σε φτωχούς πλην ισραηλινούς καλλιτέχνες, σαφώς προτιμούν τους δεύτερους.

Έτσι, οι μικρές περιθωριακές γκαλερί φυτρώνουν σαν τα μανιτάρια. Τα μποέμικα καφέ με καφέ στη μισή τιμή ανοίγουν το ένα μετά το άλλο. Οι χειρόγραφες "διαφημίσεις" για εκθέσεις γλυπτικής και ζωγραφικής, κολλημένες με σελοτέηπ στις στάσεις των λεωφορείων, όπως και να το κάνουμε δίνουν άλλο τόνο ανάμεσα σε όλο το ανακάτεμα αφρικανικών γλωσσών, σκουρόχρωμων δερμάτων, πολύχρωμων φορεσιών που ήρθαν από πολύ μακριά.   

Πρόσφατα βρέθηκα σε μία από τις πάμπολλες "περιθωριακές" ομαδικές εκθέσεις, σε μια παλιά αποθήκη προϊόντων χονδρικής.
Video art και animation στο κέντρο της πιο "μαύρης" τελαβιβιώτικης συνοικίας, το Neve Shaanan.  

Η γκαλερί/πολυχώρος με το καθαρά γερμανογενές όνομα "Τσίμερ" βρισκόταν επί της οδού "Εβραϊκού Λόχου" - ένας συνδυασμός ονομάτων που καθόλου δεν σε παρέπεμπε στο πολύπλοκο έθνικ ψηφιδωτό που συναντούσες γύρω σου. 

Όσο για την είσοδο, δυσεύρετη κι αυτή : 

"Φίλε, βλέπεις εκείνους τους κάδους με τα σκουπίδια; Ε, μπες σε εκείνη την πόρτα, θα δεις μιαν αυλή, τη διασχίζεις και σπρώξ'τη πόρτα. Είναι λίγο βαριά, αλλά σε κόβω πως θα την καταφέρεις.." 
Κάτι ήξερε παραπάνω από μένα ο Αιθίοπας περαστικός. 

Χάνα Ασούρι

Για νά'μαι ειλικρινής, δεν θα έπαιρνα εύκολα την απόφαση να κουβαληθώ στα σοκάκια του Neve Shaanan αν δεν με καλούσε η ισραηλινή εικαστικός Hana Ashuri, που θα μετείχε στην έκθεση με το Video Art της. 

Καμιά δεκαριά καρέκλες, ένα μπαρ στη γωνία που είχε αποκλειστικά και μόνο μπύρες στην μισή τιμή, ένας προτζέκτορας και ένα άσπρο πανί. Και πολύς κόσμος, πολλές συζητήσεις για το νέο ρεύμα στην σύγχρονη ισραηλινή ποίηση, για την "κοινωνική επανάσταση" που ακόμα δεν έχει πει την τελευταία της λέξη, που μια κάποια κοινή γνωστή κινδυνεύει να μείνει στο δρόμο επειδή χρωστά στην τράπεζα, για την επόμενη έκθεση που αρχίζει σε δυο-τρία στενά παραπέρα... 

Ένας άλλος κόσμος, μια άλλη παράλληλη κοινωνία με σημείο αναφοράς τις πρώην αποθήκες και νυν πρόχειρες αυτοσχέδιες γκαλερί, κυριολεκτικά "ζουλιγμένες" σε γειτονιές που κανείς δεν θα ήθελε να μείνει. 

"Ο Πρου και ο Βρου" - 
βίντεο της Χάνα Ασούρι

(που γυρίστηκε στην ταράτσα του σπιτιού της, όπως η ίδια μου τόνισε!)

Και όμως, το καλλιτεχνικό "Κολωνάκι" του Τελ Αβίβ βρίσκεται στη μαύρη και παραμελημένη "Ομόνοιά" του, κάνοντάς με να αισιοδοξώ και να ονειρεύομαι ότι - ποιός ξέρει- ίσως τελικά η λύση να βρίσκεται αποκλειστικά και μόνο στην Τέχνη. 

Δυσνόητη ή μη, προσιτή ή μη - η Τέχνη είναι μία δυνατή απάντηση στις δυσκολίες επειδή δεν δαμάζεται, δεν μπαίνει σε νόρμες, δεν υπακούει στα ειωθότα και στο τέλος κάνει εκείνη ό,τι θέλει και περνάει πάντα το δικό της. 

Μοιραία, δεν μπόρεσα να αποφύγω αναγωγές με τη δική μας Ομόνοια.

Εκείνη την Ομόνοια, χωρίς εισαγωγικά 

Μήπως τελικά η Τέχνη σώζει; 

Δεν ξέρω.
Αν όμως αυτό το καλλιτεχνικό πείραμα πετύχει στην "Ομόνοια" του Τελ Αβίβ, 
τότε ίσως δεν είναι αργά και για  μας...